अस्थिर चंचल मुले आणि होमिओपॅथी / Unstable Fickle Children and Homoeopathy

अस्थिर चंचल मुले आणि होमिओपॅथी

बऱ्याचदा मुलांच्या मनातील अस्वस्थपणा, ताणतणाव भावनिक असंतुलन व इतर मानसिक स्वभावामुळे ही मुलं अस्थीर, चंचल बनतात.

अतिचंचलतेच निदान करण्यासाठी काही नियम वापरले जातात. ज्यावेळी अस्थिरता व अतिचंचलतामुळे मुलांच्या सामाजिक , शैक्षणिक जीवनात अडथळे निर्माण होतात तेव्हा याच तक्रारीवरून “अटेंशन डिफेसीट हायपरऍक्टिव्हिटी डिसऑर्डर” आजाराचे निदान करता येते.

याचेप्रमाण मुलांपेक्षा मुलींमध्ये तीन पट जास्त असते. शहरी भागात ग्रामीण भागापेक्षा आजाराचे प्रमाण जास्त आढळते.

ADHD ची लक्षणे वयाच्या पहिल्या पाच वर्षात दिसायला सुरुवात होते. ही लक्षणे सहा महिन्यांपेक्षा जास्त काळ टिकून असतील तर मुलांच्या  इतर प्रगतीत अडथळा ठरत असतील तर ते आजाराचे लक्षण होय.

• एका जागी स्थिर न बसणे,
• सारखी चळवळ, हातांचे चाळे,
• बेचैनी असणे,
• शाळेत-घरात किंवा एखाद्या ठिकाणी शांत बसणे त्यांना जमत नाही.
• वस्तू विसरणे, हरवणे,
• एखादं काम करण्यासाठी सांगितल्यावर त्यासाठी लागणारे सामान शोधण्यातच खूप वेळ जाणे,
• त्यामुळे काम वेळेत पूर्ण न होणे,
• मग रिपोर्टमध्ये अर्धवट काम (“इनकंप्लीट वर्क”) असे रिमार्क मिळतात.
• अतिबडबडेपणा,
• अधिरता
• ही या आजाराची लक्षणे आहेत.
• धीर, संयमाचा अभाव,
• मोठ्यांमध्ये लुडबुड करणे,
• मध्येच त्यांच्या संभाषणात बोलणे,
• प्रश्न पूर्ण व्हायच्या आत, विचार न करता उत्तर देऊन टाकणे, सूचना नीट ऐकून त्याप्रमाणे किंवा
• एका मागून एक सांगितलेल्या सूचनांप्रमाणे अर्थातून कृती करता न येणे, एखाद्या गोष्टीत टिकून न राहता अर्धवट राहून दुसरी, मग तिसरी गोष्ट करणे.
• इतर लोक आपल्याशी काय बोलत आहेत याकडे लक्ष नसणे.
• शारीरिकदृष्ट्या अपायकारक अशा गोष्टींचे गांभीर्य लक्षात न आल्याने धोकादायक वर्तणूक करणे.
• ही या आजाराची लक्षणे आहेत.

मुलांमध्ये हा दोष का आढळतो याबाबत मानसशास्त्रांचे काही निष्कर्ष आहेत–

• गरोदरपणी मातेने धूम्रपान, मद्यपान केल्याने होणारे दुष्परिणाम,
• अन्नातील कृत्रिम घटक किंवा इतर कृत्रिम घटकद्रव्य,
• त्याशिवाय थायरॉईड ग्रंथीचे विकार,
• विषाणूंचा संसर्ग,
• मेंदूचे विकार, मेंदूची अपरिपक्वता,
• काही औषधांमुळे (फिनोबाबिऀटाॅल, थिओफायकरिन, इत्यादी) ही लक्षणे दिसतात.
• अशा अनेक दोषांबरोबर मुलांमध्ये अतिचंचलता हा दोष आढळतो.
• शिवाय अध्ययन क्षमता (लर्निंग डिस ऑर्डर),
• एकाग्रतेचा अभाव (ए.डी.डी.) यासारख्या समस्या आणि
• अधिरता, अति उत्तेजना, भावनांच्या आहारी जाणं,
• नकारात्मक वागणूक इत्यादी स्वभाव दोषही अतिचंचलते बरोबर संयुक्तपणे असू शकतात.

ए.डी.एच.डी.सारखी लक्षण जर अचानक सुरू झाली असल्यास मुलांना नैराश्य, टेन्शन इत्यादी असू शकते किंवा शरीरामध्ये नुकताच घडलेल्या बदलांमुळेही असे होऊ शकते.

अजून काही निरीक्षणे अशी आहेत की ज्या स्त्रियांना गरोदरपणात शारीरिक त्रास, व्याधी, ताप वगैरे येतो, मानसिक स्वास्थ्य नसते अशा मुलाला ए.डी.एच.डी. होण्याची शक्यता जास्त असते.

बाळाला  जन्मताना मेंदूला कोणत्याही प्रकारची इजार झाल्यास व मेंदूला रक्तपुरवठा, ऑक्सिजन पुरवठा कमी पडल्यास हा आजार होण्याची शक्यता असते.

या आजाराचे पहिले प्रमुख लक्षण असते “अवधानाची कमतरता “  म्हणजे एखाद्याला एखाद्या गोष्टीत लक्ष केंद्रित करण्यात येणारी अडचण !

दुसरे मुख्य लक्षण म्हणजे अतिचंचलता. त्या मुलांचे शारीरिक हालचाल इतरांपेक्षा खूप जास्त प्रमाणात असते. जणू ती चावी दिलेल्या मोटारीसारखे इकडून तिकडे फिरत असतात.

तिसरे महत्त्वाचे लक्षण म्हणजे उतावळेपणा.

ही मुले कशासाठीही वाट पाहू शकत नाहीत. त्यांना प्रत्येक गोष्ट ताबडतोब हवी असते. जर ती एखाद्या खेळात आळीपाळीने संधी मिळणार असेल तर ती वाट पाहू शकत नाहीत, मध्येच घुसतात, पाहिजे असलेली गोष्ट लवकर मिळाली नाही की ही मुलं आक्रस्ताळेपणा  करतात. (टेम्पर टॅंट्रम).

त्याचबरोबर इतर लोकांकडून मिळणारी उपेक्षा, मिळणारे दुःख, यामुळे मुले अजून हाताश होतात. स्वतःला कमी लेखू लागतात. इतर मुलांपेक्षा आपण वेगळे व वाईट आहोत, अशी भावना मुलांच्या मनात घर करून राहते. त्यामुळे शाळा नको वाटू लागते, त्यापेक्षा शाळेच्या बाहेरच राहावे असे वाटू लागते. त्यातून काही मुले वाममार्गाला लागतात. त्यांच्यासारख्या इतर मुलांच्या सहवासात त्यांना आधार वाटू लागतो.

 पण हे आपण म्हणजे आई-वडील,घरातील लोक, शिक्षक, समाजातील प्रत्येक जण अशा मुलांना आधार घेऊन प्रेमाने समजावून घेऊन वाईट मार्गाला लागण्यापूर्वी वाचवू शकतो.

मुलांची वागणूक, रागावून, दरडाऊन, वाईट बोलून, शिक्षा करून, त्यांना कमीपणाची परत परत जाण देऊन, मारून न बदलणारे असतात.कारण ए.डी.एच.डी. या आजारामध्ये मुलं अशीच वागत असतात.

ही मुलं अधीर आक्रस्ताळी, पटकन चिडणारी, असल्यामुळे इतर मुलांच्यात मिसळणं, कोणाशी नातं जोडणं, समाजात जुळवून घेणं, त्यांना कठीण जात. वेंधळ्या स्वभावामुळे वस्तू सांभाळणं, जपून ठेवणं, वेळ पाळण त्यांना जमत नाही.

अशा मुलांना वेंधळ्या, बावळट, आळशी, धडपड्या,  कामचुकार, ही दुषणे दिली जातात. पण ही समस्या स्वतः सुधारणं, मुलांच्या आवाक्याबाहेरची गोष्ट असते. ही गोष्ट पालकांनी शिक्षकांनी लक्षात घेणे आवश्यक आहे.

वारंवार रागावल्याने मुलांचा आत्मविश्वास आणखीन ढासळतो.आपण वाईटच आहोत, आपण कधी सुधारू शकणार नाही,  याच भावनेने त्यांचे अधिक खच्चीकरण होते.

मुलांच्या व्यक्तिमत्त्वाचा अभ्यास करून दिले गेलेले होमिओपॅथिक औषध या समस्येची तीव्रता कमी करण्यात खूपच मदत करते.

होमिओपॅथिक औषधांमुळे मुलांचे ‘अवधान’  वाढवता येते. त्यांची चंचलता नियंत्रणात आणता येते. मुल शांत होते. एखाद्या गोष्टीत दीर्घकाळ लक्ष लागणे शक्य झाल्याने, त्यांची शिकण्याची प्रक्रिया सुरू होते. त्यामुळे मुलांची अभ्यासातली प्रगती होत आहे हे लक्षात येते.

 होमिओपॅथिक औषध उपचार सुरू केल्यावर चांगला फरक दिसण्यात काही महिन्यांचा कालावधी लागू शकतो. त्यामुळे पालकाने संयमाने उपचारात सहभागी होणे गरजेचे असते.

काही मुलांमध्ये वयाप्रमाणे ही लक्षणे कमी होतात. परंतु बहुतांशी मुलांना औषध उपचार दीर्घकाळ चालू ठेवणे गरजेचे असते. नाहीतर औषधी बंद केल्यावर आजाराची लक्षणे परत जाणवायला लागतात.

म्हणून अशा मुलांसाठी होमिओपॅथिक औषधांची मदत घेतल्यामुळे होणारे दूरगामी दुष्परिणाम टाळून आनंदी आयुष्य मुलांना जगतात येऊ शकते.